Khả năng đảm nhiệm các chức vụ ngữ pháp của từ trong câu không giống nhau. Hoạt động cấu tạo câu chủ yếu được xem xét ở năng lực đảm nhiệm của hai thành phần chính (chủ ngữ và vị ngữ) trong nòng cốt của câu đơn bình thường. Có thể phân biệt những từ có thể đảm nhiệm vai trò các thành phần chính (danh từ,động từ, tính từ, số từ, đại từ) và các từ chỉ đảm nhiệm được vai trò các thành phần phụ (phụ từ), hoặc chỉ đảm nhiệm vai trò kết nối các thành phần câu (quan hệ từ). Ngoài ra, còn có những từ không đảm nhiệm vai trò cấu tạo một phần nào trong cấu trúc ngữ pháp của câu, mà chỉ thể hiện ý nghĩa tình thái của câu (tình thái từ). Các từ có chức năng ngữ pháp điển hình giống nhau có thể được xếp vào cùng một từ loại. Những từ thuộc các từ loại khác nhau (thường) có chức năng ngữ pháp điển hình không giống nhau. Ví dụ: Các từ đẹp, hai, biếu, học sinh,... có chức năng cú pháp điển hình khác nhau nên thuộc những từ loại khác nhau. Có thể phân biệt những từ có thể đảm nhiệm vai trò thành phần chính (danh từ, động từ, tính từ, đại từ) và các từ thường chỉ đảm nhận vai trò thành phần phụ (số từ, phụ từ), hoặc chỉ đảm nhiệm vai trò kết nối các thành phần trong câu (quan hệ từ). Ngoài ra, còn có những từ loại không đảm nhiệm vai trò cấu tạo một thành phần nào trong cấu trúc ngữ pháp cơ bản của câu, mà chỉ thể hiện ý nghĩa tình thái(tình thái từ, trợ từ, thán từ).